Produkcija: KIC “BUDO TOMOVIĆ” PODGORICA, 2022.

Igraju: Žaklina Oštir i Jovan Dabović

Tekst i režija: Obrad Nenezić

ANTI KABARE – Poetsko uzički performans

Poezija i režija: Obrad Nenezić

Kompozitor i izvođač: Slobodanka Boba Dabović Đurić

Igra / interpretacija: Jovan Babović

“Palastura” je savremena porodična i građanska duhovita drama, ali i komedija situacije i karaktera, koja prati tok tri bračna, odnosno ljubavna para u “raljama života” i politike. U tom bezvremenom hronotopu, isplivaće sve loše i dobre osobine, navike i ambicije naših junaka, kako bi se dočepali trona kroz vlast. A na vlast niko nije imun, kaže jedna narodna izreka. Kroz tragični podtekst, koji oslikava mračni, a nadasve duhoviti sumrak sistema vrijednosti shvatićemo egzistencijalni, socijalni i spiritualni paradox koji živimo. No, taj paradox smo sami izabrali, tako da našim junacima niko nije kriv osim njih samih.

Komedija je možda najžilaviji žanr. Ona ne podliježe širokom i sveobuhvatnom dijapazonu dramske percepcije i recepcije, osim –  katarzi, dobrom raspoloženju i osvješćenju, jer likovi komedije i dobri i loši kažu ono što mi, gledaoci, ili ne smijemo ili nemamo mogućnost da kažemo. Samim tim je komedija prokleta i sveta. I mnogo puta strpljiva,  staložena i “pametna” , jer se kritičari i kritizeri najprije, i na njeno zadovoljstvo, najradije okliznu o nju. Ona je uslovljena ograničenim brojem motiva, za razliku od ostalih dramskih žanrova, koji u sebe trpe komediju, no komedija ne trpi njih, ali uvijek mora da bude tačna i izdržljiva, do vječnosti. Komedija ima samo jedan (rješiv) problem, a to je da bude tačna. Funkcionalna. Da bude komična, a “Palastura” to jeste.  “Palastura” ne navija ni za jednu “stranu svijeta”, pogotovo ne za  manipulaciju. Iako je komedija u suštini i sama manipulacija. Manipulacija suštine i taštine. Manipuliše stavovima publike i aktera. Nauka i laika. A to znači da granice nema. Nebo je granica….

Većina komedija, u istoriji teatra ima pretka u nekim davnim komedijama, pa je tako “Palastura” daleka potomkinja Nušićeve  “Gospođe ministarke”, na isti način kao što je “ministarka”  nasljednica Sterijine “Pokondirene tikve”, a Sterijino pozorje ima korijene u Plautovim, Molijerovim i Gogoljevim djelima… U svim tim komedijama, pa i u “Palasturi” likovi su opčinjeni  fenomenom vlasti i “moralom poroka”. Takođe ne treba isključiti ni Ibzenovog “Državnog neprijatelja”, ali bi se u tom slučaju “Palastura” zvala “Državni prijatelj” jer naši junaci “vjeruju” kako čine sve da poprave savremenog čovjeka i savremeno društvo, na jedan nespretan, ali simpatičan način, što i jeste srž ove komedije. a to košta… i duhovno i materijalno, jer svaki veći rad na većoj promjeni znači više novca i više zarade… no, i višeg gubitka u svakom smislu.

Produkcija: KULTURNI CENTAR BAR, 2021.

Igraju: Elizabeta Đorevska, Duško Radović, Jelena Rahmanjinova, Ana Simović, Jovan Dabović, Filip Đuretić i Dragiša Simović

Autor Obrad Nenezić:

“Koliko se trudim da moja djela budu puna politike, toliko se trudim da je moj  život ignoriše, jer politika jede spokoj, savjest i što je najvaznije zdravo rasuđivanje. Politika je virus, koji nikad ne napušta naše svjesno i nedsvjesno i s vremena na vrijeme se aktivira. Za tu aktivaciju moraju da postoje uslovi, a u Crnoj Gori su uvijek idealni. Crna Gora je pod neprolaznom političkom epidemijom. Pa, ako ni zbog čega drugo, dužni smo potomcima ostaviti jedan duhoviti, satirični i komediografski osvrt na vrijeme koje smo preživljavali, ali bukvalno preživljavali, duhovno i materijalno. Vrijeme koje je jedino dobro za stvaranje umjetnosti, prije svega komedije, jer motiva i građe ne fali.”

OTKRIVANJE NEOTKRIVENOG

Roman „Deset za jednog“ Obrada Nenezića

Višeslojnost jednog književnog djela zahtijeva obimniji prikaz, analizu ili kritiku, a savremeni medij ne dozvoljava, čak se smatra i lošim manirom objaviti tekst duži od dvije stranice.

Roman Deset za jednog  jeste roman sa više slojeva. Čitajući ga tokom njegovog nastajanja, još u rukopisu, bilo je za mene otkrivanje svakog sloja posebno. A sigurna sam da je ostalo još štošta neotkriveno. Čitanje i daljnje istraživanje sa zadovoljstvom prepuštam čitaocima, pa da se „sastanemo“ na stranici ovog savremenog medija i podijelimo utiske.

Kako bih okarakterisala Obradov treći roman? Rekla bih da je sa jedne strane istorijski, ima elemente društveno-angažovanog , obavijen je atmosferom porodične sage, a glavni junak ne dozvoljava da ga ne prepoznamo kao tragičnu priču pojedinca koji se, u čudnim okolnostima, suočava sa prošlošću.

Prateći Davidove dnevničke zapise, svjedočimo jednoj nesvakidašnjoj intimnoj priči. David je dramaturg zaposlen u londonskom pozorištu Scena Kralj Ibi, pozorištu koje jedva opstaje u vremenu kad je umjetnost biznis koji se mora prodavati kao svaka druga roba, a čija se vrijednost ne mjeri umjetničkim dostignućima učesnika u predstavi, već veličinom i uticajem sponzora. Svjestan toga, David uporno oštri svoj cinizam iskazan u prepisci sa direktorom Albertom, a to je društveno prihvatljiv način distanciranja i otuđenosti. Jer, kao što sam kaže, „na mržnju, kao i na ljubav, jednako i nenadoknadivo utiče distanca.“

Za razliku od dobrovoljne izolovanosti kojoj se prepustio David, osjeća se prisustvo nametnute i obavezne izolacija, propisane od vladinih službenika, pod izgovorom ili sa objašnjenjem da je to jedini način da se svijet izbori sa novom pandemijom  čiji je izvor virus nepoznatog porijekla… Čitamo Davidove dnevničke zapise, a kao da bilježimo lično svoje. Poistovjećivanje sa naratorom kreće od prve rečenice romana, a sličnosti nijesu slučajne, kako se obično naglasi na početku ili kraju teksta, već svjesne i namjerne. I imaju svoj umjetnički cilj.

Podstaknut majčinom željom, David kreće u potragu za svojim korijenima. Iako rođeni Britanac, zavičaj ga nikada nije napustio, već ga je genetskim lancem duboko vezao za osjećaj pripadnosti jednom narodu, ali i prostoru i vremenu.  Jer identitet pojedinca nastao je sudarom ova tri elementa, a sudar sam po sebi ne daje harmoniju i sklad. Naprotiv, sudarom se elementi razgrade na sitnije čestice, koje se kasnije spoje u skladnu cjelinu. I to je jedan od zakona prirode koje je autor vješto unio u konstrukciju svoje priče.

Osjećaj intime, već na početku najavljen ispovjednim tonom Davidovog obraćanja, dobija na intenzitetu uvođenjem svakog lika ponaosob. Neki se pojavljuju iznenada i nenajavljeno, druge kao da očekujemo i podrazumijevamo, ali svi oni imaju nešto zajedničko.  Likovi su tragični, samim tim su životni i „stvarni“, a njihova intima je nenarušena i sačuvana načinom prikazivanja. Pokušajem da se izdvoje  glavni od sporednih, muški od ženskih, sadašnji od prošlih likova, samo bismo se ogriješili o umjetnički tekst i naškodili čitalačkom procesu. Pa je tako Zoja, mlada glumica sa Balkana koja u Londonu boravi sa svojom pozorišnom grupom, jednako upečatljiva i važna kao i Amerikanka Rita, junakinja koja predstavlja okosnicu same priče. Zoja svoju životnu priča iznosi sažeto, skoro pa nerazumljivo, pod zagušenom svjetlošću tipičnog londonskog paba u dinamičnom dijalogu sa Davidom. Atmosfera u kojoj okončava svoj život tipična je slika savremenog svijeta, a Zoja pojedinca koji se nije pronašao u nametnutim vrijednostima surovog i licemjernog društva.

Ritina priča je duža, prati cijeli tok radnje, a njeno konstantno prisustvo je neminovno. I ona je strankinja, neprihvaćena od mještana i neprilagođena sredini u koju je došla. Ličnu tragediju nosi dostojanstveno i gordo, podredivši je statusu vlasnice broda koji nosi njeno ime. Svoju imovinu, parobrod Ritu, prilagodila je momentu i ratnim okolnostima, jer je to bio jedini način da se ne odrekne komfornog života. Prvobitno namijenjen krstarenju i užitku u blagodetima Mediterana, brod je usidrila na obali Bara i pretvorila ga u lokalnu kockarnicu i bordel. Kao i Zoja, i Rita predstavlja osobu koja ne prihvata nametnute vrijednosti, ali u njenom slučaju patrijahalnog društva koje baštini krute tradicionalne norme. A parobrod Rita, kao i Londonski pab osamdeset godina kasnije, mjesto je kulminacije tragedije koja je neizbježna u mutnim vremenima.

U potrazi za svojim korijenima, otvarajući humku fašističkog kapetana, italijanskog plemića i slikara Paola Ćana, David je iskopao svjedočanstvo jednog ratnog dešavanja, tajne života malog primorskog grada, njegovih mještana i onih koji to nijesu, ali i istinu o ljudskoj izopačenosti koja se u teškim vremenima prikaže u svoj svojoj veličini. Posljedice ostavljaju neizbrisiv trag na onoga koji traga, pa se postavlja pitanje da li treba buditi usnule duhove prošlosti. David ih je probudio i uzburkao, suočio se sa najstrašnijom istinom. To je bila cijena njegovog saznanja da čovjeka ne određuje prošlost, niti grijeh njegovih predaka.  Čovjeka čovjekom čini odnos prema istini, koliko god ona bila teška.

Svjesno se ne osvrćući na brojne likove, tok priče i njeno poniranje u prošlost, ideološke stavove pojedinaca i poremećene vrijednosti društva u cjelini, poštujem normu teksta za čitanje „u jednom zaletu“.  Roman Deset za jednog će svojim neotkrivenim potencijalima probuditi želju čitalaca za pronalaženjem drugih značenja, dubljih slojeva i novih čitalačkih izazova. I kao što rekoh na početku, pa da se „sastanemo“ na stranici ovog savremenog medija i podijelimo utiske.

Jelena Krsmanović

Preporuka za “Centar mog svijeta”

Poetski satkana od sjevera i juga, ova knjiga, između sna i jave, još uvijek u komadu iako sastavljena od sreće i tuge, od prošlosti i sadašnjosti, daleko zagledana u budućnost, prije svega stihovima, itekako osjeća onu umjetničku bezgraničnost, koja nam je toliko puta posljednjih decenija bila uskraćena, uprkos svemoćnoj globalizaciji ili mondijalizaciji. Ukoliko grdna vremena nijesu imala razumijevanja za poeziju, ona je svakako imala razumijevanja za njih, naročito kroz stihove koje izazivaju jednake impresije, bez obzira da se radi o impresionističkim i lirskim ili  pripovijedačkim, u kojima nijesu horizonti čovječji, dalekovidi kao šišmiševi, već narativni jednako kao deskriptivni, transcedetalni kao naturalistički, ekspresionistički i impresionistički. Ti stihovi pažljivo zidaju kuću od poetike, na sigurnim antičkim temeljima, koji provijavaju kao eho iz sredine zemlje u koju se još niko nije spustio, kao ni u naše nesvjesno. Upravo u toj nedodirljivosti, koju samo sluti emocija i poetika, zaštićena od svih uticaja i pošasti proteklih decenija Obrad Nenezić je gradio svoje mjesto pod poetskim suncem ove planete, jer je zavičaj poezije čitava poetska galaksija, a nikako drevni grad na obali Jadranskog mora ili divni planinski masivi na sjeveru Crne Gore. Njena vjera je poetska, njen identitet književni, njeni simboli su semiotički, tako da srdačno preporučujem ovu knjigu publici…

Jelena Krsmanović

I opet će se kurve I poezija/ Plaćati zlatom

Pribrano i hladnokrvno, savršeno svijestan kratkoće vremena, čvrsto se držeći temporalnih isječaka u kojima gustina doživljenog svojim pogledom „plavim kao nebo“, bez posredništva misli, ideja i imaginacije, čulima oblikuje distorzivne patronime  pjesama, Nenezić ispisuje svoj poetski rukopis na  suviše individualan i nov način da bi se mogao porediti s drugim velikim  pjesnicima. Umjeće njegovog gledanja na svijet oko sebe je poput slike „rađanja vjetra“ i njenog odraza koji pjesnik hvata nad elidiranim sudbinama šetačica vremena koje u svom, za njega eksperimentalnom biću, kriju skoro transcedentan izazov za grijeh, nihilističku lakoću prepuštanja, oniričku metaforu zova koju, iako svjestan njene pogubnosti,  lirski subjekat svrstava u još jednu korisnu vježbu za svoju mentalnu disciplinu.

Ilegalne prostitutke, silikon umjesto moždane mase, Kolektivna izložba idiota

Sa prefiksom modni I slična sranja od kojih boli Jetra, mjesto u pabovima među andegraund snobovima, mjesta U kojima jedu za „dž“ kurcoglave birokrate,itd.  kao nove rubrike u njegovom pjesničkom dosijeu, predstavljaju jednu vrstu pjesničkog redimejda zasnovanog na provokaciji moralno čistog i politički ispravnog društva, na interpoliranju šokatnih žargonizama i psovki koje svoju pojavnost duguju pjesnikovoj spoznaji slabašne i prolazne svijetlosti uhvaćene na rubu ništavila, Horacijevom carpe diem quam minimum credula postero (zgrabi dan sa što manje vjere u budućnost), etici potpunog prihvatanja stoičkog shvatanja da moramo biti ravnodušni prema svemu što nije u našoj vlasti, svojevrsnoj ljubavi prema sudbini, toj čudesnoj amor fati   koja Neneziću postaje osnovni preduslov postizanja Aristotelovog „vrhunskog dobra“ – duševnog mira i spokojstva kojem teži depresivno pametan i shizofreno savjestan pjesnik. Sa odavno razorenim granicama ega, s ekstatički snažnim osećanjem jedinstva s univerzumom, s poznavanjem svih lica Gospodnjih i sopstvenih iskustava prošlog i budućeg vremena „Centar mog svijeta“ Obrada Nenezića postaje mjesto gdje se ne licitira, hronotop u kojem dolazi do aktivacije  neočekivanih semantičkih aspekata sa filozofskim zančenjem, specifična stilogena konstrukcija koja u svom poetskom nukleusu dekodira gradacionu metamorfozu naslućenog koju je Dizdar ovjekovječio oksimoronskom poetskom slikom: mrtav ja biću život živi , a kojoj pjesnik Nenezić pristupa kroz sasvim nov i osoben perceptivni kod simulirajući život iskazan simboličkom devijacijom apstrahovanih pojmova: pobjednika i pobjeđenog ( Vijek Ovjekovječuje sebe/ Vijekom malograđanštine/ Užegle u povojima Pobjednika); balkanske tautologije (Vrijeme tinja Balkan tinja/ Sa jeftinim navikama Istoka); ljubavi i poezije (I opet će se kurve I poezija/ Plaćati zlatom); osjećaja krivice i ljubomore (Jedu me dani predano kao mravi/ I ne postoji pravi izgovor Za par tabaka poezije/ Osim da se ne osjećam kriv; … I u sve će moći ugaziti/ Vulgarno gola noga Života/ Sem u pismo/ To mastiljavo svjedočanstvo O imetku/ Jer kao svaki Dobro odgojeni Crnogorac/ Ubio bih Ljubomorom).

Prisutnost logičkog koda tzv.,,mantike“ pomoću koje lirski subjekt uključuje vještinu proricanja iskazanu ,,reticencijom“ u poeziji Obrada Nenezića kontinuirano možemo pratiti od pjesme Kavez – tog prološkog preludija kruga u kojem je pjesnik postao dobrovoljni zatočenik neke čudne ptice/ gugutke/ kanarinke, do epiloškog tokata ženi – tog slanom tečnošću komponovanog  prokletstva i dara ujedno: Žena nije od Adamovog rebra/ Ona je Adamov kičmeni stub i moždana pjena/ Koja čini uspravnim i mislećim/Ona se jednostavno zove Žena/ I svaki pravopis je loš ako se ta imenica/ Ne piše velikim slovom.

Ana Pejović

O Centru mog svijeta Obrada Nenezića

Iako je u poslјednje vrijeme u javnosti prepoznat po izvanrednim predstavama i romanima koji su izazvali mnoštvo pozitivnih reakcija kritike i publike, Obrad Nenezić je prije svega pjesnik, liričar koji u toku svoga višedecenijskog književnog stvaralaštva ostaje doslјedno vjeran poeziji kao najsavršenijem vidu književnosti. (Ovo doslјedan u značenju da je nikada nije napustio.) I bez obzira na to što je pauza od poslјednje objavlјene pjesničke knjige velika, ova knjiga poezije koja obuhvata izabrane i nove pjesme, tematsko-motivski, formom i stilski raznolike, ipak ostavlјa utisak cjelovitosti. Centar mog svijeta je zaloga Obrada Nenezića, potvrda misli da će se poezija opet plaćati zlatom. Iako je uvijek za neke, ne za sve, ona na periferiji suštine. A poezija je pjesnicima suština života, postojanja, traganja, prosjačenja, ludovanja. Otuda i naslov knjige.

Ljubavna poezija nudi antologijske stihove i u šarenolikosti tema kojima se bave novije pjesme ne gubi svoju čar, jer Nenezić nije od onih pjesnika koji lakim stilskim sredstvima udaraju na emociju. Odnos Nјega i Nјe je prožet životom, Nјega zaroblјenog u njenom kavezu, i Nјe koja smrkava i sviće, koja živi dovijek, u meni, u tebi, u njemu. Žena je sveta, vječna, ona nije potreba nego stanje duha. Zato dva motiva, motivi žene i života, onog na ulici i kafani, knjižari ili biblioteci, ali i onog koji otkriva lične, duboko proživlјene intime, prožimaju i ranije i novije pjesme. A jezik je ono što u stilskom i estetskom smislu funkcioniše kao kohezivna nit. Jezik Nenezićeve poezije je intrigantan i provokativan. Česte su psovke, provokacije, stil je razgovorni i neupadlјivo naginje ka književno-umjetničkom, što ovoj poeziji nije mana. Takav jezik na momente izaziva i jedan viši humor koji je efektan i smislen.

Svijet poezije Obrada Nenezića počiva na angažovanosti, tihoj i nenametlјivoj, i tu angažovanost, da bi se razumjela, treba pažlјivo analizirati i adekvatno percipirati. Nije angažovanost ovog tipa ni na koji način bliska onoj koja je propagirala određenu ideološku matricu. Opet, kod Nenezića ne pronalazimo ni onaj uskoedukativni odnos prema čitaocu. On nas ne podučava. Angažovanost u modernoj poeziji podrazumijeva sasvim drugačiji pristup čitaocu. Nenezić se, stoga, kroz poeziju, kao uostalom i u cjelokupnom opusu bavi jedinkom. Sa izuzetkom lјubavne poezije, to je najčešće izgublјena spodoba koja luta u vjekovima koji su prošli i onima koji dolaze, čiji su moralni i estetski kriterijumi problematični, i koja zaboravlјa pritom, da sadašnjost neumitno teče, da su joj dani odbrojani, i da je duhovno i moralno, ono čime se treba okititi.

Sve pjesme u knjizi ulaze u jedinstven doživlјaj pjesnika, lirskog subjekta koji svoje Ja iskazuje kroz različite forme, ali čiji su stavovi i temelјni principi, uprkos svim uticajima, ostali nepromijenjeni. A to u ovom slučaju ne odaje sliku o zabludjelosti, nego, naprotiv, o potrebi da već izgrađeno i samosvojno Ja postane i ostane mjera vrijednosti samog pjesnika, da njegov glas ostvari osnovnu zamisao, a to je da potakne na razmišlјanje one koji čitaju, da prenese iskustva, ali nepretenciozno, ne nametanjem nego ličnim proživlјenim emotivnim vriskom, ponekad i vriskom uprazno, vriskom koji odjekuje šireći se u koncentričnim krugovima i zahvatajući sve sfere društva i života pojedinca. Ova je poezija vrisak koji treba da trgne, probudi i učini da elementarne vrijednosti postanu primarne, da dobiju bitno mjesto na strmoj lјestvici produhovlјenja.

mr Goran Radojičić

„ŠETAČI PO MJESECU“ –CRNA HRONIKA JEDNE MLADOSTI

Autor: Obrad Nenezić

Izdavač: SAMIZDAT

Recenzenti: Vanja Kovačević, Milica Nikolić

Urednik: Jelena Krsmanović

Prelom i korice: Milovan Kadović

„Šetači po mjesecu“ su kriminalistički roman. Tačnije gangsterski, i kao što u podnaslovu piše –  „crna hronika jedne mladosti“. Ova tema je progonila autora od samih početaka njegovog  profesionalnog bavljenja pisanjem. Tako je prvo napisao scenario za TV seriju „Šetači po mjesecu“ za koju je 2000.g. dobio naagradu TVCG. Potom je godinama po motivima tog scenarija radio roman, i, napokon, završio. Ovo je roman o mladim ljudima koje su snovi skupo koštali. „Šetači po mjesecu“ su, u stvari, ukoričeno istraživanje ekstaze ulice. Priča o ulici kaja je bila svima nama dvorište gdje smo učili pravila života. Pravila ponašanja. Skupo ili za badava prodavali i kupovali fazone koje su nas određivali kao ljude.

„Šetači…“ su postmodernistički roman. Priču siječe narator – inače kolumnista, svojim kolumnama koje objavljuje u uglednom nedjeljniku, a u stvari, istražuje ulicu, politiku, ideologiju… Prodaje im dušu, kao i mnogi ljudi u duhovnom vrtlogu tranzicije, a zauzvrat dobija agoniju iz koje nije sposoban da izađe. Ni on niti njegova ekipa fajtera, koji su spremni da za ime daju glavu. Oni uličarenje ne smatraju ničim lošim, naprativ, doživljavaju ga viteškim, jer nijesu imali repere od kojih će naučiti za druge sisteme vrijednosti. Odnosno „Šetači po mjesecu“ su priča o urušavnju sistema vrijednosti. O novom vremenu u kojem je nepovratno nestala srednja klasa. O vremenu koje nije poštedjelo ni nas, ali ni svijet. Svuda postoje takvi kvartovi kao što je Majdan, i oko njih zid ćutanja. Ovo je priča u kojoj su glavne zvijezde sumnjivi biznismeni, silikonske djevojke, potkupljivi političari, treš arhitektura, književnost, muzika… a koji zajedno stvaraju neku sub kulturu koja ne donosi ništa dobro. Upravo je u tome dramatičnost koja autora uvijek privlači. Jer srećna vremena nijesu dramatična, a u njima pisac može da uživa, ali književnost ne može…

Tumaranje po paklu ili Šetači po mjesecu

U kojoj mjeri pobjede i porazi pojedinca mogu predstavljati sliku jednoga vremena pokazuje roman Šetači po mjesecu, jer je tragedija pojedinca uvijek tragedija kolektiva. (Gubitak člana porodice ne ubija porodicu, ali je nepovratno unesrećuje). Fajteri, o kojima govori Nenezićev roman, kolateralna su šteta tranzicionih sistemskih propusta, pa je zbog toga ovo crna hronika jedne mladosti, pri čemu je mladost univerzalan pojam i nije ni u kom smislu vezana za dob. Zlo koje je postavljeno naspram mladosti (ne naspram dobra) onemogućuje izlazak iz podzemnih slojeva svijeta Nenezićevog romana (a i naše stvarnosti). Roman ne donosi priču o dobru (jer njega odavno nema), nego o istrošenoj, poroznoj i autodestruktivnoj mladosti. A da li je to svijet u kome mi živimo? Da li su među nama Dostanići i Fajteri, da li u Plavom prepoznajemo pojam kulturnog poslenika koji personifikuje smrad jednog svojevoljno poniženog sloja ljudi koji je zaglibio u prizemnom i ništavnom? Da li su patnjom generacija ponositih majki zavijenih u crno obesmišljeni svi primjeri čojstva i junaštva?

Strah je lajtmotiv, strah od sramote, od neispunjenja očekivanja, od izdaje, od svega onoga što je u crnogorskom mentalitetu postojano kao lovćenski krš.

Pripovjedač se poigrava sa čitaocem promjenom perspektive i formiranjem priča u priči. Nekada autor tu gubi konce i prelazi iz jedne perspektive u drugu po nekoliko puta, ali ne čini se da je u pitanju neumješnost u pripovijedanju, koliko želja za usložnjavanjem, zgusnutošću, otežavanju čitanja čitaocu. Jer haosu koji donosi Majdan odgovara nedosljednost. Likovi su nosioci perspektiva, pa pratimo misli Krsta, Mišela, Žapca, Pitona, Mrvice, Emili, Maksima i drugih, iako se kao privilegovana instanca ističe Ivo Džada, romanopisac, učesnik i svjedok zbivanja. Otkrivamo i slojeve romaneskne strukture koja ima tri nivoa: kolumna, roman o nastanku Ivovog romana, roman o dešavanjima u Majdanu. Ta slojevitost obezbjeđuje i različite nivoe intelektualnog profilisanja pripovjedača, pa Nenezić kroz roman Iva Džadu vodi od nezainteresovanog gubitnika među Fajterima do obrazovanog (ali i dalje pogubljenog) kolumniste i romanopisca. Pomiješanost vremena pripovijedanja i pripovijednog vremena omogućava pripovjedaču manevarski prostor da svojim komentarima formira radnju, likove i hronotop, modifikujući ih prema potrebi. Komentari odražavaju često trenutno stanje pripovjedača, nekad udaraju i na strukturu romana, jer Ivo ovaj tekst, osim kao roman, zamišlja i kao ispovijest kojom će se baviti ANB ako se njemu nešto desi. Slojevitost donosi izmjene intelektualnog i vrednosnog sistema pripovjedača, a razotkriven je i proces stvaranja romana, jer ga Džada piše, završava i konstruiše pred čitaocem.

A onda, postavlja se pitanje vjerodostojnosti svega izrečenog. Pripovjedač po sopstvenom priznanju donosi izmaštanu priču o Štakorovoj smrti. Kaže: Kao što to biva krajevi se sami pišu, ali sam morao rekonstruisati događaje koji su se zbili daleko od mene. Neće biti teško, zaključio sam, jer su očigledni razlozi i motivi za tragediju koja se desila. Rekonstruisana priča nije istinita ni u fiktivnom svijetu o kom govori roman (jedini podatak koji pripovjedač ima o Štakorovoj smrti je slika iz novina). Ivo Džada, iako svjedok svih majdanskih dešavanja,  postaje pripovjedač koji otvoreno objašnjava proces nastanka romana, indirektno apostrofirajući neupućenima (još od romana o Ljubu Čupiću) da je romaneskni svijet fikcija, pa iako postoje likovi i događaji koje prepoznajemo u realnom svijetu, oni zapravo nijesu ti, nego izmišljeni likovi i izmišljeni događaji. Dobro je to pojasniti i radi ovog romana i radi onih koji budu tražili realnu personifikaciju Dostanića, Fajtera, Plavog, Iva Džade…

Sistem na kom počiva život u Majdanu problematičan je i u vrednosnom i u moralnom smislu. To pojašnjavaju i Džadine kolumne koje razbijaju kompoziciju, ali oblikuju sociološku i kulturološku sliku društva. Majdanski sistem promoviše nasilje, osvetu i iživljavanje nad slabijim (poslije onanisanja Fajteri muče Petka da bi suzbili stid, Žabac se iživljava nad svojom djevojkom, nad onesposobljenim Fajterima, a Krsto nad svojom braćom, Žapcem itd). Da li je ijedan od likova o kojima piše Nenezić dostojan i častan? Možda zabludjeli Mrvica i nesrećna Emili (ne računajući njihovu i Mišelovu majku), ali i oni su prošli kroz period prilagođavanja Majdanu. Na kraju, Emili je iskidana bolom i nekom potajnom željom za osvetom, koju će vjerovatno potisnuti miran život sa vjerenikom. A o tome dobro promišlja Meri kad razmišlja o Štakoru. Meri koja je objektivna prema Majdanu, ali i sama obilježena bolnom i nepravednom sudbinom, no zbog bitno drugačijih gena i tradicije uspijeva da se otrgne i preživi. Osim Maksima Dostanića koji ni intelektualno ni emotivno ne pripada majdanskom kriminalnom establišmentu, niko nije imao sreću da opstane, a neki jesu da prežive. Čak ni Crni i Ivo Džada koji su ostali da tumaraju kao blijede apstrakcije. Da li su oni mlada generacija Đura Ćuka i Ljuba Mace? Vjerovatno, ali sa nešto izmijenjenim početnim polazišnim tačkama koje počivaju na obrazovanju i strahu od smrti.

Prema Lotmanovoj klasifikaciji Majdan podrazumijeva adski prostor, dakle, niži prostorni sloj u kojem vladaju tama i zlo, i suprotan je višim slojevima zemaljskom i nebeskom. Krsto Dostanić je na kapiji Ada, kontroliše život u paklu, gospodari životom i smrću. No, i sam pravi jedan pogrešan potez, kad se prejeo postao je neoprezan i ušao u politiku. Iako su ideološki i moralno bliski, promišlja na jednom mjestu Ivo Džada, politika i kriminal funkcionišu na drugačije postavljenim principima. U politici nema milosti ni za prijatelja.

Prelaz u više prostorne slojeve Štakoru nije obezbijedio otklon od Majdana (jer on je zavisnik od tradicije i majdanskog gena), ali zato valjda jeste Maksimu Dostaniću koji se sa nezainteresovanim bratom političarem izborio za slobodu. Nije slučajno da nijedan lik ne uspijeva doseći nebeski prostor nagovješten u Štakorovoj želji da se šeta po mjesecu (osim ubijenog Mrvice kome je smrt bila izbavljenje iz svijeta kome ne pripada). Ljubav iz drugog pokušaja (Maksim i Meri) jedina je svijetla tačka u romanu. No, ako je ona samo plod Ivovih rekonstruisanih (čitaj: izmišljenih) događaja koji su motivacija za Štakorovu smrt, i taj detalj otpada. Propale ljubavi Đura i Tetke, Mišela i Emili, Žapca i njegove djevojke, Štakora i Meri ne prave otklon od majdanskog načina života, one ga upotpunjuju. Ljubav Maksima i Meri, ukoliko postoji, ne tiče se Majdana, kao što ga se nijedna ne tiče, jer tu nema mjesta za ljubav, pa ne dolazi u centar interesovanja, već se informacije o njoj daju uzgred. Nenezić nema potrebu da svoju priču „za male pare“ začinjava holivudskim ili bolivudskim petparačkim ljubavima koje iskrsavaju na svim očekivanim i neočekivanim mjestima. Emili nije spriječila Mišela da ide u smrt, niti bi ga spriječila sve i da nije bila vjerena, kao što ni Meri nije Štakora, kao što ni Ivo Džada nije spriječio Ivu da se proda Mefistofelesu za platicu PR u Opštini, jer to su pravila Majdana (a ne holivudskog biroa za ideje). Šetači donose pravi život naše svakodnevice, život koji boli, a ne protrulu ljubavnu romansu koja čitaoce nadničare i čitateljke domaćice zadovoljava kao Petko Tetku. Surovost koju donosi ovaj roman je slika bezizlaznosti iz svijeta u kom se sve unaprijed zna. Mišel je ubio sebe da ne gleda Krsta Dostanića kako vlada, jer je znao da je gradonačelnik Ada pobijedio i da je sada na nekom drugom sistemu da ga porazi. A da nije pobijedio, da je Mišel kojim slučajem ubio Krsta i otišao sa Emili koja u tom trenutku skida vjerenički prsten, ovaj roman bi lako skliznuo u sapunicu. Jedna mlaka ljubav uz ispunjenje nebeske pravde i roman može na smetlište književne istorije. Autor je ovdje uspio da se odupre tom glasu sirena koje ga mame na stijene. Takođe, a to je posebno važno, uspio je da nam suštinski negativne likove Fajtera predstavi tako da ih, uprkos nemogućnosti moralne identifikacije sa njima, ipak zavolimo.

Nesrećna Džokerova baba, Mišelova i Mrvičina majka i uspomena koju Emili nosi sve su što je ostalo od Majdana koji su poznavali. Fajteri ne postoje (ali će ideju o njima nositi Vrabac, Čikago i Lado). Mrtvi su svi koje je mladost natjerala da budu žrtve sopstvenih predrasuda i moneta za potkusurivanje. A postojala je u njima bolja vizija života, možda čak i ispravna. Nije bilo sistema da ih podrži, a mitovi su ih nagrizali i spolja i iznutra. I dva mjesta koja su obilježila djelovanje Mišelovih Fajtera su Rupa (ne slučajno) i Ofsajd zamka (opet, ne slučajno). Svako neplanirano iskakanje iz rupe podrazumijeva upadanje u ofsajd zamku i kaznu kao prirodnu reakciju na napravljeni prekršaj. Grubu, nečovječnu, na majdanski način.

Mr Goran Radojičić

Šetači po mjesecu

Ako se samo okrenemo nekolike decenije unazad, vidjećemo povorku ljudi koji i dan danas šetaju jednim istim pravcem i ne pronalaze kraj puta, gdje bi udobno smjestili svoje prikupljene talente, borbeni duh i želju za životom, onim istinskim. Neki od tih šetača i dan danas bezglavo lutaju ovim i onim gradom, ovim i onim životom, a svi su jednako došetali rekla bih iz Nenezićevog romana „Šetači po mjesecu“ koji predstavlja ukoričenu sliku jedne mladosti izgubljene u vremenu u kojem obitavaju, naučeni na neka druga. Nesrećne devedesete, osim što su rašile geografsku kartu, raskomadale su sve ono ljudsko u čovjeku i smjenom dana u veče nametnuli drugačija pravila, zbog čega naši junaci i dan – danas šetaju na mjesečini. Ivo Dzada, kao svjedok jednog vremena, nastoji da kroz svoje kolumne otvori oči slijepim šetačima i sam izgubljen u ničijim vremenima. Nenezićevo izvanredno pripovijedanje ufiksalo je kroz ovaj lik govor čitave jedne generacije koja uprkos bolesti zvanoj korupcija, mito, ulizivanje i dodvoravanje zarad određenih pozicija u društvu, zadaje protivotrov nepristajanjem i nepredavanjem, ali nažalost birajući teži put sa koga se malo ko vraća živ. I njegovi likovi imaju snove, ali budući da ne idu „pravom stranom“, bivaju prinuđeni da se sklanjaju sa tog istog puta, čekajući bolja vremena koja nikad nijesu svratila u njihove krajeve. Ljubav, kao važan motiv, takođe se raskomotila i pronašla svoje mjesto u romanu, krpeći one najbolnije momente emocijom. Politika, koja se poput virusa zarila tako snažno u sve pore društva, oboljela je i obezvrijedila svaku mogućnost daljeg opstanka, pošto na tako nešto pristaju samo nesavjesni, netalentovani i neobrazovani ustoličeni tatini sinovi, ili oni koji to žele više od svega da budu, dok običan narod nastavlja da šeta. U drugu državu, u propast, u sukobe, u ništa. Tako se čini da nijesu ni slučajni nadimci njegovih junaka: Mrvice, Komarca, Štakora, koji se nikada nijesu iščupali iz tog ništavila, dobili krila i odletjeli u život koji im je bio obećan na samom početku, rađanjem na ovim prostorima. Ne želim da vjerujem, kako će još dugo potrajati vremena u kojima će ljudi doživljavati „nevolje zbog pameti“ i gdje će se „mrtve duše“ zavoditi kao punomoćni glasači u državi koju volim i kojoj želim da dam sve ono što ne bi trebalo prošetati vani. S pravom Nenezić kaže kroz svoj roman kako „nije predviđen za izabrane, već za rudare koji danonoćno kopaju tunele da bi iskamčili nešto olova da se otisne na reciklirani papir koji će rijetki pročitati.“ Ja bih samo dodala, da su „Šetači“ pravo malo blago književnosti, kojim će pronalazeći ga svaki čitalac biti bogatiji za jedno iskustvo. I književno i životno. I sasvim sam sigurna da će još dugo, dugo “šetati” i nikada se neće zaustaviti, dok god postoje pravi i iskusni čitaoci!

Sava Radulović, književnica

Šetači po mjesecu

Kada se, za koju deceniju ili vijek, bude izučavalo ovo naše vrijeme, teško da će književni teoretičari zaobići Šetači po mjesecu Obrada Nenezića, ali biće posla i za istoričare. Kao što znamo, umjetnost često mnogo više kaže od pukih činjenica. Ona nam konačno otvara oči i presudno pomaže da shvatimo vrijeme u kome su živjeli naši preci. To je lako razumjeti, jer ljudski duh, čitalački duh ne priznaje osrednjost, već isključivo izuzetnost. Čovjeka treba nešto da oplemeni da bi ga zainteresovalo i da bi u to povjerovao.

Nenezićev roman to postiže na neposredan, otvoren, snažan, direktan, beskrupulozan način, baš kako odgovara vremenu o kome priča, koje živimo i danas i koje dugo, predugo traje, o surovom vremenu tranzicije. Autor je, tako, samim izborom teme, opravdao povjerenje koje i kao pjesnik i dramski pisac, odavno ima kod brojnih čitalaca. Pisac koji ne primjećuje mane društva kome pripada i nije umjetnik.

Šta radi Nenezić?! Sa čitavom galerijom likova spušta se na dno društvene ljestvice u društvu koje po najvećem broju parametara pred našim očima dotiče opšte dno. Takvu pripovjedačku perspektivu odavno nijesmo imali u književnosti koja nastaje u Crnoj Gori. Takođe, ni snagu kojom je iskazan raspad jednog sistema. Nenezićevi likovi nijesu puki ljudi sa margine, puki gubitnici. To su ljudi sa svojim zebnjama, nadanjima i snovima, kao i svi ostali, kao i oni koji ih i ne primjećuju i ne zalaze u njihova zapuštena predgrađa. Ljudi su to koji osjećaju i kada djeluju u surovom svijetu kriminala, koji igraju po pravilima koja su fer u odnosu na ona po kojima se bogate snobovi u ograđenim vilama i  kabinetima. Neki od njih ne žele da se mijenjaju, neki su prisiljeni, neki uspijevaju, a neki to žele, ali im sredina i zla sudbina to ne dozvoljavaju. Sukobi koji nastaju iz različitog osjećanja i etike likova vrijednost je ovog romana koje se ne može zaobići.

No, to je samo spoljašnja radnja, napisana, uzgred da pomenem, tečno, jednostavnim jezikom, jezikom ulice i običnog naroda; to je obimna priča koja će mnogim čitaocima biti pitka i uzbudljiva sa svim tim stradanjima i smrtima; ali priča koju možemo doživjeti i samo kao kontrapunkt onom unutarnjem koje se uporedo odigrava u romanu. Ta drama pripovjedačeva, data kroz kolumnu, prati njegovu intelektualnu borbu sa zlom okolinom, njegovu težnju da kroz elementarni moral filtrira sveopšte posrnuće praćeno pljačkom i otimačinom koja vlada svijetom. Tako pripovjedač Ivo Džada, koji pod nazivom „KATARAKTA“ piše kolumnu, u naslovu Elitistička nekultura piše: U srednjem vijeku bi nam spalili tijelo, a sad hoće dušu. Ima li razlike?

Ta dva sloja romana u stalnom su, intenzivnom odnosu. To je pisac postigao i spuštanjem pripovjedača u spoljašnji tok radnje, kao i odnosom drugih likova prema njemu i njegovom pisanju. Neprekidni kontakt, komunikacija unutrašnjeg i spoljašnjeg svijeta, kao tijela i duše, najveća je vrijednost knjige Šetači po mjesecu. Taj odnos romanu ne dozvoljava da se raspadne kao što se raspadaju životi nevinih ljudi; on ga čini tako čvrstim da ostaje duboko urezan u čitaoca; on će ga, sigurno, držati visoko u književnosti ovoga za šta smo mislili da se raspalo, a još se raspada, i nikako da se do kraja raspadne, a što od milošte zovemo regionom.

Roman Šetači po mjesecu pravo je blago za književnost Crne Gore i nema konkurenciju u poslednjih nekoliko godina, a njegov autor neko ko ne prestaje da oduševljava svojim djelima. Zato je, po mom sudu, zaslužio nagradu Miroslavljevo Jevanđelje.

Slađan Blagojević, književnik / Nikšić, oktobar 2018.

O „Šetačima po mjesecu“

U jednom od svojih ranijih tekstova povodom djela Obrada Nenezića napisao sam da postoje pisci, poput Džojsa, Šekspira Dantea, Getea, koji su  više obimne i složene književnosti, a manje ljudi. i da postoje opet i oni drugi  koji su se tokom te čudesne i užasavajuće stvari nazvane istorija književnosti mnogo bolje snalazili u životu  nedaćama  nego u literaturi, a koji su takođe ostavili neizbrisiv trag u  prolaznosti. Postoje i oni  koji i u životu i u književnosti koju stvaraju obavezno isključuju natprirodno, jer im se prihvatanje tog elementa činilo kao poricanje svakodnevnog  koje  koje itekako može biti čudesno.  E tim trećim pripada Obrad Nenezić, koji  u svakom svom stihu, rečenici, replici i diskaliji jasno govori da je sve oko nas, a pogotovo u nama zaista čudo. I da je život samo dar rijetkih.

U ovom tekstu ću pribjeći postupku autocitatnosti, ne zato što smatram da su moji tekstovi o Nenezićevom stvaralaštvu, dobri, tačni, precizni, nego kako bih pokazao da Nenezić kroz svoje cjelokupno djelo koje obuhvata poeziju, prozu i dramu stvara jednu jedinu priču, obilježenu snažnim pečatom interpretacije koje nam se urezuje u sjećanje i koje ostavlja ožiljak na duši.

“Šetaci po mjesecu, djelo je u zanrovskom smislu, teško odredivo. Iako ono ima, i poštuje, sve zakonitosti ( ili makar vecinu ) romaneskne strukture,  može se tumačiti i kao poema u prozi, ili jednostavno kao poetski roman. Ko poznaje njegovu poetiku neće biti iznenđen.

Njegovo djelo pripovijest je o sličnim, a opet, u isti mah,  posve  razlicitim  sudbinama zbog kojih smrt postaje tragedija. Jer smrt boli ne zato sto sa Zemlje nestaje jedan od šest milijardi ljudi, nego zato što nestaje autentična, neponovljiva licnost. A upravo, takvi su protagonist najnovijeg Nenezićevog ostvarenja.

“Šetaci po mjesecu”, priča je o ljudima koji su zasluženo (ili ne, svejedno) dospjeli na marginu događanja, i što je jos poraznije, na periferiju života. Jedni nijesu mogli, a drugi, opet, željeli  da se odupru vrtlogu ludila tako upečatljivog u vremenu o kojem pisac pripovijeda. Zbog toga, i još mnogo stvari koje ce čitalac otkriti kada  u ruke uzme ovo nesvakidašnje, po mnogo cemu osobeno ostvarenje, novi Nenezićev roman je priča o gradu natkrivenom plahtama tišine, o mjestu koje  nije moglo da ponudi ništa više od mašte, ili sna o nekim drugim, boljim vremenima koja su ostala davno iza nas, a koja će, možda jednom, ponovo doći.

Roman Obrada Nenezića priča je koju vam je autor, kako sam kaže,  poslao  mimo znanja svjedoka, odbrane i tužioca, a koja se  tiče naših sjećanja, dilema, strahova… Njegovo djelo susret je sa čitaocem, kako se to često ističe, jedan na jedan. Ali ono sto je važnije da je to susret čitaoca sa  samim sobom, sa sopstvenim nadanjima, razočarenjima.

Nenezić nam na stranicama svog zamamnog romana  saopštava ne tako prijatnu činjenicu- da je sjećanje gore i teze od svakog zaborava. Napominjući pritom, da smo bez tog istog sjećanja, samo ljuštura, prazno zvono koje zveči. Kako onda podnijeti sav taj teret, pitanje je kojim će vas autor uvući u njegovo djelo, satkano od stvarnosti i sna.

I još nešto: Nenezić pripada onim piscima koji je snagom svoje uobrazilje kadar da ličnu, odnosno sudbinu svojih junaka pretvori u  sudbinu svijeta. A poznato je da su u umjetnosti  lične pripovijesti važnije od svake faktografije. Zagonetno i nevjerovatno, “Šetaci po mjesecu” iz stranice u stranicu, prerasta i postaje pripovijest o svijetu u kojem je sve počelo onda kad se završilo. Na pitanje kako je to moguce, i autor – priređivač će vam jednostavno reći da ne zna i da ni njemu nije jasno. Ali ne i nemoguće, jer književnost upravo jeste prostor koji omogućava da nemoguće postoji, da se pretvori u stvarnost. Zbog svega toga, i naravno, zbog pripovijesti u romanu koje zvuče toliko nevjerovatno da moraju biti istinite pred vama je roman Obrada Nenezića koji treba da pročitate.

Vanja Kovačević

“Gorska drama” je inspirisana legendom o zabranjenoj ljubavi kneginjice Jelene Petrović i crnogorskog perjanika Luke. Radnja prati školovanje  Jelene i Milice u Rusiji, kao i izazove visokog društva kojem su izloženi, što ne ostavlja ravnodušnim kako njih, tako i dvor na Cetinju. Međutim, kako to u dramama biva uvijek na nekom idealnom putu postoje prepreke koje su nesavladive, a prije svega u klasnom smislu. Kako crnogorske ambicijenijesu ispunjene očekivanjima od Rusije, tako ni obični perjanici ne zadovoljavaju ambicije crnogorske krune.

Produkcija: Centra za kulturu Tivat, 2017.

Igraju: Maja Stojanović, Jovan Dabović, Aleksandar Radulović, Pavle Popović, Filip Đuretić, Omar Bajramspahić, Maša Labudović, Gorana Marković i Vukan Pejović

POGLEDAJ PREDSTAVU

“…I opet, originalnim i vec prepoznatljivim poetskim jezikom, Obrad Nenezić u Gorskoj drami slika veliko platno istorijskih prilika na kojem se prelamaju sudbine likova. Dobro poznata tragika neostvarivosti intimne sreće i ljubavi pojedinca u kovitlacu političkih imperativa, oslikana jezički slojevitim i izuzetno slikovitim sredstvima, čine ovu dramu i predstavu pravim praznikom za umetničke sladokusce. Raskošnim jezikom pisana u slobodnom stihu ova predstava zavodi specifičnom lepotom govornog glumackog iskaza. U drami i na sceni se dinamično smenjuju monološke deonice izrazitih lirskih nota sa britkim humorom kratkih i smisaono sažetih sentenci. Lirski pasaži dostižu vrhunce najlepše poezije, one koja ostaje da živi i mimo dela u kojem je napisana. Čuti je uzivo sa scene predstavlja pravu čaroliju…”

Prof. dr Dijana Marojević

***

„…Gorska drama“ Obrada Nenezića, uzima  kao polazište legendarnu priču o istinskoj ali nemogućoj  ljubavi između crnogorske knjaginjice Jelene Petrović i perjanika Luke.

Pisac nas u  stihovanom dramskom  tekstu preko motiva zabranjene ljubavi  upoznaje sa temom – društvenim  okolnostima u Crnoj Gori i Evropi s kraja 19. vijeka.  Izvanrednim monolozima i dijalozima dočarava  atmosferu  mjesta  (Cetinje, institut „Smoljni“ u Sankt Peterburgu) i vremena,  a ujedno nas upoznaje sa nevjerovatnim karakterima pojedinaca i  jednog naroda. Pisac slikovito oživljava istoriju i govori o borbi za ostvarivanje ličnih, a i kolektivnih sloboda. „Gorska drama“ opisuje egzistencijalnu avanturu u kojoj se ljudska  duša pojavljuje u svom najčistijem  (ljubav, iskrenost, odanost) ali i najprljavijem obliku (korupcije, izdaje i stradanja nevinih života). Pošto istina ima svoja ograničenja, ljubav crnogorske knjaginjice i perjanika, koja nije ostvarena u stvarnom životu našla je pribježište u djelu Obrada Nenezića, te se nadam da će iz istog razloga, a mnogo više zbog promišljanja pisca o jednom narodu kao temi i jedinstvenog spisateljskog pristupa, ovo djelo naći svoj put kako do čitalačke tako i do pozorišne publike.

Mr Kristina Radović

***

“… Навикли смо некако на Обрадов препознатљив стил паковања драме са историјском етикетом и слободним стихом, па радо конзумирамо те изванредне умјетничке дарове. „Горска драма“ је само један у низу прстенова који спајају његова дјела. Јелена Савојска, као непресушна инспирација многих, пронашла је у Обрадовој драми, рекло би се, утјеху за своју неузвраћену љубав, пошто сјајним текстом аутор дочарава то вријеме на неки модеран начин- занимљивим репликама, цијелим током радње, слободним стихом који плијени од прве ријечи до последње сцене. Карактеристичан је тај мотив жене, која упркос круни принцезе, долази у искушење и спремна је да се одрекне свега зарад љубави праве и чисте, зарад човјека кога воли. Управо нас ова драма подстиче на то, да се запитамо, да ли у данашњем времену постоје љубави без интереса, позадине, погрешних намјера, и да ли је могуће у овом времену да замиришу те некадашње врлине, па да човјек заволи себе у неком другом и да то буде једини разлог који их веже, а све друго небитно?! Екипа глумаца, које се аутор држи од почетка и која свакодневно заврће рукаве не би ли све то изгледало на сцени како и изгледа- историјски и сјајно, пресликава ону некадашњу слику двора и обичаја, па те купују још у првој сцени. А љубав, као вјечни мотив, увијек ће бити кључ који отвара и најчвршћа врата позоришта, као и оне праве незаборављене вриједности које излазе из Ненезићевог пера као из свачије душе, која на сцени засвијетли као добра порука, да се памти…”

Prof. Sava Radulović

Tragedija inspirisana legendom o Vladimiru i Kosari

Produkcija: “Barski ljetopis” 2016.g.

Igraju: Jovan Dabović, Branka Stanić, Filip Đuretić, Vukan Pejović, Dragiša Simović, Miro Nikolić i Vladimir Cerović; scenografija: Darko Musić; kostim: Anastazija Miranović, scenski govor: dr Dijana Marojević, izbor muzike: Ivan Zirojević; dizajn plakata: Milovan Kadović…

POGLEDAJ PREDSTAVU

Malo je književnih i pozorišnih autora danas koji uspevaju da na autentičan umetnički način, osobenom poetikom, ožive velike istorijske ličnosti i događaje dajući im posve specifičan, autorski pečat. Tragedija Obrada Nenezića „Sveti i prokleti“, napisana povodom 1000 – godišnjice smrti svetog kneza Vladimira, je upravo jedno takvo delo. Dramski tekst, isto kao i pozorišna predstava, jeste delo izuzetnih dometa – kako u narativnom tako i u jezičkom smislu. Napisana u slobodnom inverzivnom stihu ova tragedija, sastavljena od 12 vešto isprepletenih scena čime se dobila izuzetna dinamika ove priče (…). Ovo je delo izrazito jakih likova, jasnih i do maksimuma zaoštrenih odnosi među njima, bogatog i slikovitog jezičkog izraza koji je umakao zamci da postane sam sebi svrha već se, naprotiv, izdigao u visoku sferu raskošnog jezičkog pletiva koji je sav u funkciji likova i dramske radnje (…).
Jezička raskoš ove drame proverena je na strogom sudu scene pod reflektorima. Kao profesor dikcije bila sam zadužena za postavku scenskog govora u predstavi koja se po tekstu Sveti i prokleti radila leta 2016. u okviru Barskog ljetopisa. Transponovanje pisanog u govorni glumački izraz otkrilo je u punoj meri svu lepotu i bogatstvo ovog dela. Jezičke konstrukcije izuzetne poetike, tako retke u današnjoj poeziji uopšte, postavljaju ovo delo u sam vrh najlepših poetskih dostignuća na našem jeziku. U Nenezićevim stihovima (…) osluškujemo romantičarski duh koji se vinuo u nedostižne visine da od tamo, negde daleko iznad svega ovozemaljskog, donese na zemlju po koji odsjaj onog beskrajnog i večnog. To je ono što se tako lepo čuje i sluti dok slušamo i gledamo ovu predstavu. Ona prenosi gledaoca u neki drugi svet tako lako i to ponajviše zahvaljujući upravo akustičkoj sferi u kojoj jezički plan predstave tj.govor glumca obuzima gledaoca ne napuštajući ga ni na trenutak.
Izuzetnost jezičkog plana ove predstave do u stopu prati i audio-vizuelna sfera. Bogata izražajnost kostima kao i sjajno osmišljena scenografija uz skladno odabranu muzičku temu – učinili su da se predstava Obrada Nenezića Sveti i prokleti pretvori u pozorišni događaj visokog estetskog dometa. Sjajna glumačka ekipa koja je studiozno i krajnje predano radila na ovoj predstavi uspela je da oživi ovu veliku tragediju onako kako to dolikuje velikim dramskim delima – tražeći put da se doraste pesničkom čulu kako bi se na kraju dve prirode, priroda teksta i glumčeva priroda, slile u jednu. Zahtev je bio izuzetno visok i postignut je što je i dokazao sjajan prijem predstave kod publike (…)

Prof. dr Dijana Marojević

Sveti i Prokleti – čovjek i iskušenja

„Sveti i Prokleti“ je tragedija inspirisana Vladimirovom i Kosarinom ljubavlju, crnogorskog dramskog pisca Obrada Nenezića. Riječ je o modernoj drami u stihovima podijeljenoj u dvanaest scena. Na legendi o Vladimiru i Kosari, Nenezić gradi čitav jedan svijet ideja, odnosa, karaktera, slamajući pritom sve zablude i tabue, ogoljujući istinu o sramoti i grijehu. On istražuje svijest i porive junaka koji su obilježili ovu legendu, dodajući sporedne likove, određene uticajima kulture i istorijskih okolnosti. Pažnja koju posvećuje naizgled marginalnim likovima koji i u životu i književnom djelu dobijaju samo epizodne uloge, upotpunjuje mozaik koji se stvara pred očima čitalaca. Autor ovom dramom insistira na motivu čovjeka, bio on dželat ili car.

U samom naslovu, početnom impulsu teksta, Nenezić upućuje na dvopolarnost svijeta, na vječnu borbu i odnos svjetlosti i tame, dobra i zla. Ni za jednog od likova do kraja nije ostalo nejasno kojoj strani pripada, čemu se priklanja, a čemu divi. Legenda o svetitelju Jovanu Vladimiru, dukljanskom knezu, i njegovoj ljubavi Kosari ulazi među korice i to kao drama u stihovima, tragedija koja sadrži najtamije i najsvjetlije segmente i primjere ljudskog postojanja. Dualizam se ogleda kroz moralna načela svetosti i profanosti, duhovnog i materijalnog. I nije ni na idejnom, ni na tematskom planu ova drama iznevjerila legendu koja je polazišna osnova, ali joj je ulila novi impuls, novu dimenziju koja se ogleda i u onim naizgled sporednim likovima čije su transformacije moralna poruka na mikroplanu. Zato ne treba Nenezićevo prikazivanje dualizma posmatrati kao potrebu za crno-bijelim prikazivanjem stvarnosti.

Naprotiv, autor nema ambiciju da se opredjeljuje, afirmativno ili negatorski postavlja prema ideološkim osobenostima junaka, da kritikuje jednog plemića, da bi branio drugog. On vrlo vješto izbjegava zamku koju nameću predrasude o Drugome kao vječito krivom i lošem. Glas koji egzistira u tekstu, koji usmjerava likove prema onome kako ih je sama legenda odredila, izdignut je nad kulturološkim i patriotskim podjelama, objektivan je i nepristrasan. Imagološki kodovi su prepoznatljivi na nivou razlikovanja čovjeka od nečovjeka, a ne na nivou razlika koje nameće kultura. Prezren je nečovjek kao takav, a ne pripadnik neke druge kulture, prostora, vremena. Odnos Samuila i Vladislava govori u prilog tome. Car već ostario i na zalasku moći, ranjen kćerkinom odlukom, a slomljen sinovljevim defektom i izborom, posvećuje se filozofskim mislima, odnosu prema Bogu i pokušava svom novom nasljedniku da predoči univerzalne istine o čovjeku, sudbini, mjestu jedinke u univerzumu. S druge strane, protivtežu čini želja za moći, novcem, vlašću. Zato su sve odrednice koje upućuju na lociranje pojedinca ili problema, zanemarljive, jer ih nadrasta univerzalnost pojave, njena primjenljivost na konkretne događaje, čak i hiljadu godina kasnije. Prolaznost i propadljivost ovozemaljskog je konstanta koju autor više puta ističe i promoviše. Književna vrijednost se ogleda u slojevitosti bavljenja ljudskim, u analizi čovjeka kao pojave, bića kojem je dopušteno da samo bira put, u skladu sa moralnim, a ne materijalnim vodiljama, praveći razliku između dobra i zla.

„Sveti i Prokleti“ (ljudi) priča je o tragičnosti i propadljivosti ljudskog u čovjeku, i o stihijama dvoumljenja unutar čovjeka. A legenda o Vladimiru i Kosari je samo idealna (i po svemu crnogorska) osnova za to. Mržnja prema čovjeku, i onom što on kao ČOVJEK nosi, arhetip je postojanja. Stoga, karakterizacija likova je u vezi sa osnovnom idejom tragedije. Konstantno se ističe ljudsko i njegov nedostatak u likovima. Motiv naivnosti dobija na značaju, jer Nenezić na jedan interesantan način kombinuje one segmente koji upotpunjuju sliku ovozemaljske devijantnosti i sunovrata pojedinca. Iguman Isaije je lik koji ima ulogu pokretača radnje. Njegov poziv, karakter i cilj je biti bogougodan, a često zarad naivnosti ne uspijeva ostvariti zamišljeno. On je Sizif koji je možda i istjerao kamen na vrh brda, što se manifestuje kroz najavu spasenja, ali ono što su njegova djela (istina, nesvjesno ih čini) govori u prilog činjenici da borba između dobra i zla guta neodlučne, bogougodne ljude, koji ne razlikuju imaginarno od realnog. To je cijena spasenja, cijena koja je plaćena životima, srećom i spokojem čovjeka.

I na kraju, ova tragedija je više od svega priča o ljudima, o vezama među njima, opsesijama, zavisti i grijehu, o ljubavi i praštanju, o vrlini, ali i naivnosti i degradaciji moralnih načela. U osnovi svega stoji fundamentalno pitanje šta je zapravo čovjek, i da li ljudskost kao vrlina može da opstane.

mr Goran Radojičić, u Nikšiću, 25.05.2016.

…Dakle, praznina ne postoji. Sve je, od prve riječi, zvuka i crteža, oblik i sadržaj. Legendi o Vladimiru i Kosari u tragediji “Sveti i prokleti” novi oblik i sadržaj dao je Obrad Nenezić. Obrad Nenezić na originalan način uvjerava da djelo iz starijeg doba čuva u sebi prošli život: vjerovanja, oblike i mišljenje o oblicima, kao i o njihovom vrednovanju. U takvo djelo ugrađena je svijest jednog naroda, njegov mit i oblik. Takođe, ovom tragedijom, autor nam iscrtava mapu na koji način je moguće prilaziti identitetu i tradiciji, obrađivati ih i uopštavati, te udahnuti umjetnički život koji, u novom obličju, može da zaživi u književnoj i teatarskoj istoriji i teoriji…

Mr Milun Lutovac

Priča eksplicitno govori o tranziciji, koja narušava tradicionalni sistem, pa i ono ljudsko u nama. Deformiše društva. “I upravo u tim devijacijama, izdeformisanim hronotipima leže mnoga djela, duhovito-ozbiljna, groteskno-lijepa, bolno-melemna…Leže “Persone non grate” – nepoželjne osobe”.

Produkcija: JU “Nikšićko pozorište”, 2015.

Igraju: Branka Stanić, Nikola Vasiljević, Karmen Bardak, Aleksandar Radulović i Mihailo Perošević

POGLEDAJ PREDSTAVU

Obrad Nenezic – „Persone non grate“

Vanja Kovačević

Predstava „Persona non grate“, nova produkcija Nikšićkog pozorišta, premijerno izvedena na sceni nedavno obnovljenog pozorišta, komad je koji govori o nastojanju da o sebi stvorimo lažnu sliku; o uzaludnom pokušaju emancipacije; o gubljenju granice izmedju stvarnosti i reallity show programa i koji predstavlja oštru ironičnu kritiku današnjeg društva a koji je napisao i režirao Obrad Nenezić.

Još je Bergson konstatovao da, što se stvari uzimaju ozbiljnije, to imaju više šansi da izazovu poriv na smijeh. O revolucijama, na primjer, koje nijesu nimalo smiješna stvar napisano je pregršt komedija, farsi, groteski. Medju ozbiljnim stvarima  svakako spada i želja za promjenom koja se našla u fokusu dramskog pisca i reditelja Obrada Nenezića. Tretirana, naravno, na ironičan način. Nakon „Nobelovaca“, predstave koja je takođe bila oštra kritika quasi intelektualizma autor metodom vivisekcije, precizno i bolno, zasijeca po trulom tkivu društva. Duhovito, a gorko on progovara kompleksno kroz prizmu koja dotiče obzorje tragičnog. Isto onako kakvo je i društvo u kojem živimo. Rečenicom „Kad si bogat i glupost ti stoji kao salivena“, pisac i reditelj predstave jasno daje do znanja u kakvom svijetu obitavaju njegovi likovi. I sa njima, naravno, i mi.

„Persona non grate“ priča je o vremenu i generaciji izgubljenih ljudi. O pokušaju da se promijenimo, ali i želji da sve ostane isto. Irnizujući temeljne vrijednosti savremenog drušva, medju kojima  visoko mjesto zauzima  pojam promjene, Nenezić postavlja pitanje da li smo kadri da to učinimo. Ili preciznije, da li uopšte to želimo. Jer pružanje lažne slike o sebi, vrijednost je koja se danas najviše cijeni.

„Persona non grate“ spoj je komedije situacije i komedije karaktera. U pitanju je dobro  režirana predstava, i  odlično napisana drama, dosljedno vodjena, bez mnogo preokreta, u kojoj su likovi dovedeni do ekstremnih situacija. Sve bi to ostalo na nivou fascinacije da Nenezić nije uputio direktan poziv, odnosno kritiku društvu koja je na marginu stavila pitanje položaja glumaca danas. Pogotovo mladih. No, ništa nije slučajno. Likovi Obrada Nenezića neodoljivo podsječaju na Nušićeve. Samoživi, jarko obojeni, željni da se istaknu, a istovremeno prikriju svoje nedostatke, prazni, bezlični itd. Poput  blještave ljušture ispod koje ne postoji ništa. Školjke bez bisera.

„Persona non grate“ priča je  o likovima sa margina, povezanih mjestom življenja i dogadjajima, ali socijalno diferenciranim. Zbog dinamičnosti komada, i okvira u koji ih je smjestio, što opet predstavlja svojevrsan dramaturški izazov, Nenezić ih tokom trajanja predstave još više mijenja i diferencira. Sve to ukazuje da je pisac zanat učio na pozorištu apsurda. I da ga je dobro izučio. Njegovi likovi, poput Nušičevih ili Popovićevih, kako je to svojevremeno uočio Dalibor Foretić, izuzetno su iznenadjujući, a opet logični i motivisani. Zbog toga je obrt koji se dešava još snažniji i upečatljiviji. Mali ljudi, u njihovom mišljenju, velikim i presudno važnim vremenima izgledaju tragikomično. Pogotovo kad pokušaju da sebe prikažu onakvim kakvi nijesu. Na tom elementu Nenezić gradi grotesku koja nasmijava krepkim smijehom. svuda i ovuda, ali koji nije lišen tuge i osjećaja nelagode, što mu  daje pomalo tragičan ton.

Veliki preokret na kraju, i samo naizgled trivijalan završetak, kada likovi izlaze iz uloga i svojevrsnih brloga,  vraćajući se u svoje privatne živote, ne govori o rediteljevom nemanju ideje kako da završi predstavu, već o tome da u današnje vrijeme, koje obiluje pokušajima da sebe predstavimo u lažnom svijetlu, onakvima kakvi nijesmo ni izbliza, već o tome da izlaska iz tragikomičnih uloga koje smo rado preuzeli na sebe, vjerovatno i nema. Sve dok budemo takvi. Sve dok budu takve situacije. Sve dok bude takva budućnost….

Nenezićev Osmijeh za Mariju Mihailovič

            ... Kompozicija romana, hronotop, likovi i njihova karakterizacija, revrednovanje istorijskih fakata čine ovaj roman izuzetno zanimljivim tekstom koji je u skladu sa postmodernističkom poetikom. Preispitivanje nametnutih istina, novo pisanje istorije, prekomponovanje elementarnih vrijednosti i tehnika pronađenog rukopisa elementi su kojima se Osmijeh za Mariju Mihailovič, roman u romanu, dotiče postmodernističke poetike. Tekst se grana u dvije paralelne priče, onu retrospektivnu o Drugom svjetskom ratu i savremenu, o bombardovanju 1999. Obje priče imaju gotovo iste likove, jer su akteri dešavanja u Nikšiću 1999. godine potomci likova koji čine okosnicu romana Osmijeh za Mariju Mihailovič, Simeona Zorića. Ključni elementi priče koju donosi Nenezićev roman u skladu su sa istorijskim faktima, ali ovaj tekst ne robuje istoriji i predrasudama, već donosi neki sasvim nov i drugačiji pogled na značenje osmijeha našeg narodnog heroja.

Roman Osmijeh za Mariju Mihailovič predstavlja dekonstrukciju mita o Ljubu Čupiću. Nenezićev Čupić nije stereotipni komunista, ali pripada komunističkom kodu koji ima svoja strogo određena pravila djelovanja. Proces dekonstrukcije leži na nekoliko ključnih motiva, a izdvajaju se motiv rata, osmijeha i ljubavi. Rat je lajtmotiv ovog ostvarenja, a život jednog čovjeka u ratu koji ga se u krajnjem ne tiče, obilježen je osmijehom. Osmijeh u priču uvodi ljubav, što nas dalje vodi do zaključka da ova priča o Ljubu nije ratna, ni partizanska, već krajnje ljudska i prožeta emocijama. Osmijeh predstavlja ekstralingvistički znak kojim se prenose emocije i čije je postojanje uslovilo pokretanje neverbalne komunikacije na liniji Ljubo Čupić-Marija Mihailovič. Spoj komuniste i grofice je neprirodan pa je zbog toga neverbalna komunikacija idealan i jedini mogući način da se završi ljubavna storija nezamisliva za crnogorski hronotop. Bez riječi, bez pozdrava i razgovora završava se ljubav Marije i Ljuba. Samo osmijehom koji ona toliko voli i koji ne mora dešifrovati, Ljubo joj je rekao sve što mu je bilo na srcu.             …Ljubo Čupić preispituje osnovne vrijednosti postojećeg i eventualne vrijednosti društva kojem se teži. Nesiguran šta je ispravno, šta želi da promijeni, a šta da zadrži, šta je moguće, a šta ne, Čupić srlja u propast. Ljubo je filozof u pismu Mariji, pokazuje vanredno obrazovanje i njegovi pogledi na svijet i probleme koji ga kao jedinku muče imaju filozofsku težinu: Kao čovjek se ponosim što napokon imam hrabrosti da priznam svoja promišljanja (str. 102). On i ovdje krši zabranu, jer mu kao komunisti i tradicionalnom Crnogorcu kultura zabranjuje da pred ženom priča o svojim osjećanjima, a kako je ta žena ruska plemkinja njegova greška je neoprostiva. On se kaje, moli Mariju za oproštaj, piše ljubavno pismo u kome govori o Bogu, ljubavi, borbi, sudbini, smislu života, ali ipak odlazi u rat da se bori za ideale u koje nije siguran da li do kraja vjeruje. On ne ubija Virilija što bi kao komunista trebalo da uradi, jer je on prije svega čovjek. Pripovjedač prateći Čupićeve misli od njega stvara personalnog medija koji probija granicu dozvoljenog prelazeći u semantičko antipolje i postajući dinamičan junak. Njegova dinamičnost je posledica načina na koji djeluje. Nenezićev Čupić personifikuje incidentnost. Upravo se na taj način širi aktivnost ovog junaka i tumačenje njegovog djelovanja u fiktivnom svijetu, ne smije se završiti bez potvrde da je Čupić u Nenezićevom romanu informativniji i interesantniji lik nego u stvarnosti. Da li je kao takav nepouzdaniji ili neubjedljiviji od onog Ljuba Čupića koga daje istorija? Odgovor daje Nenezić na početku romana: Ni umjetnčko djelo nije nepouzdanije od istorije. Stoga, možemo reći da je prevrednovanje i prekomponovanje mita o Ljubu Čupiću uspjelo. Svoja najintimnija osjećanja Čupić naziva sukrvicom i gnojem koji ga čiste, pa doživljava katarzu spoznajući istinu u ličnoj životnoj tragediji. Politika, ratovi, vojska, lični i partijski interesi, međuljudski odnosi jednako su uzrok stradanja u svim vremenima, pa ako je priča o Ljubu Čupiću prožeta nekim romantičnim elementima, savremena priča o Nikšiću 1999. godine skida osmijeh s lica i podsjeća na surovost svakodnevnog života i sasvim potlačen i neprimjeren položaj običnog čovjeka u vihorima koje donose političke, kvazipatriotske elite.

Na kraju, treba reći da je Nenezićev roman čitljiv, da drži pažnju istim intenzitetom od početka do kraja. Njegova priča je nepretenciozna, simbolična i motiviše nas na razmišljanje. Ljubo Čupić dobija novo značenje i novo mjesto u istoriji, ali ovog puta crnogorske književnosti. Osmijeh za Mariju Mihailovič je topla i nježna, a istovremeno i surova ratna, ljudska priča. Vjerujem da će mnogi nakon čitanja ovog romana kad vide sliku Ljuba Čupića „znati“ da je taj osmijeh upućen Mariji Mihailovič i ljubavi koja je bila jača i vrednija od smrti.

Mr Goran Radojičić, IV 2015, u Nikšiću.

Predstava je po formi triler komedija sa elementima komedije situacije i karaktera, koja se bavi svakodnevicom mladog bračnog para, u čiji život se, sticajem okolnosti upetljavaju majke, očevi, tašte, rođaci, komšije, kumovi…direktno ili indirektno, i, naravno, ne uvijek njihovom voljom i dovode ih do ivice smijeha ili suza. Komedija “Taštinarije” je priča o tranziciji, materijalnoj i duhovnoj. O nama, sada i ovdje, ali može se odnositi na sve mlade parove u svijetu, jer se bavi univerzalnom temom ostvarivanja životnih snova, kojih ima koliko ima i ljudi, ma gdje bili na planeti.. No, svi uzroci imaju posljedice, a srećom po naše pozorište posljedice ove komedije su humane, estetske, didaktičke i nadasve duhovite.

Koprokukcija: JP Kulturnog  centra Bar i „Barski ljetopis“, 2013.

Režija: Draško Đurović

Igraju: Aleksandar Radulović, Andrijana Simović i Dragiša Simović

Prvi crnogorski predstavnik za Oskara.

Smještena u devedesetim godinama prošlog vijeka, Loša sudbina istražuje posljedice koje su ostale na njenim protagonistima i tragedije koje ti ljudi nose. Beli se vraća u mali crnogorski grad, nakon dugo godina provedenih u zatvoru. Tokom rata u bivšoj Jugoslaviji, bio je pripadnik paravojne jedinice „Sjenke“, koje su učestvovale u surovim egzekucijama. Nakon povratka u svoje rodno mjesto, Beli postepeno gradi i uspostavlja vezu sa svojim mlađim bratom Kentom, kockarom, koji živi i radi kao „zabavljač dama“ stranih biznismenima. U isto vrijeme, bivši članovi „Sjenki“ pronalaze Belog, koji uspijeva da proda videozapise njihovih ratnih zločina učinjenih davno. Stari dugovi, spremni su za naplatu…

Godina: 2012.; Žanr: drama, akcija; Reditelj: Draško Đurović

Glumci: Branimir Popović, Peđa Bjelac, Michael Madsen, Georgi Pusep, Mladen Nelević, Ana Vujošević, Jelena Simić, Momčilo Otašević, Danilo Čelebić, Dragan Račić, Slavko Klikovac i dr. 

Više od umjetnosti revolta

Piše: dr Radoslav T. Stanišić, filmski i TV reditelj

 Film As pik–loša sudbina,  reditelja Draška Đurovića  efektno nas prebacuje na urbani košmar i kriminogeni milje u nas i naše okruženje, devedestih godina kada se Jugoslavija krvavo raspala u još jednom bratoubilačkom ratu.  Film se bavi opisom realnih događaja, sakupljajući haotične rezultate, tipične fasade i ulice i sasvim određene fizionomije. Vrlo Talentovani, originalni i pronicljivi scenarista, (konačno i naša kinematografija dobija filmskog scenaristu od vremena rodonačelnika ovog posla Ratka Đurovića), Obrad Nenezić i reditelj Đurović, željeli su nešto više i drugačije,  tragali za načinom kako da se približe toj stvarnosti, da budu potpuno poistovjećeni sa svim onim devijacijama društva, kako bi  u takvom fizičkom ambijentu i psihološkoj atmosferi, u godinamа kada su opstajali ratni profiteri i oni koji su bili pomalo ludi. Ostatak je preživljavao, i zato su autori znalački zašli u našu zbilju i bez ikakvih ograničenja došli  do sadržaja koji  im je bio zajednički i naprosto, napravili dobar, biоskopski  film! Naši junaci su je na svoj način shvatili da izbor nije prevelik i da u poslijeratnim prilikama moraju snaći.  Zlatne poluge  sa žigom  sa šest baklji na grbu (SFRJ), koje na žalost, ne gore više zajedno, a  čini se da su najviše  stradali, oni što su se dizali na ’Hej Sloveni’(!) U filmu su objekti i sjenke primorskih, starih ulica (chiaro-scuro; svijetlo-tamno), veličanstvene arhitekture, izgledaju sugestivno i moćno. Vlažni trotoari, kontre svijetla, odlična  fotografija velikog majstora, direktora fotografije  Sava Jovanovića. Dakle, svuda su još vidljivi tragovi krize u odnosima, nepovjerenja, previranja, sumnjičenja i mnogo toga što je na ivici dozvoljenog ili van zakona. Film je kriminalističko-ratnog žanra, ali se ne suprotstavlja dramaturgiji trilera. Reditelj želi da takvo vođenje radnje dobije što veću plastičnost u dijalogu, ne bježeći ni od starog dobrog gega, kao provjerene formule koja uvijek dobro dođe u dramaturškim situacijama koje treba relaksirati. Ali, upravo kako se ređaju scene – istovremeno interesovanje za sve ono što otkrivamo u ambijentu i kriminogenom svijetu, koji ima svoja pravila i svoje kodekse,  pojačava se i postaje ne samo zanimljivo nego i egzistencijalno važno. Režija od toga pravi osnovnu temu i tako se sve više usmjerava na razotkrivanje te stvarnosti i onih fenomena koji ostaju u sjenci i vječita misatifikacija. Može li se uopšte doći do istine i do suštine života, jer šta ona znači u ovom svijetu gdje je sve dovedeno u sumnju; ljubav, porodica, prijateljstvo,  povjerenje,  društvo i kada svakog razdire unutarašnja kriza?  Đurović  je u tome prilično slikovit i svojim ličnostima daje dovoljno prostora kako bi naši utisci bili što potpuniji. Darko Marković Beli (Branimir Popović vjerovatno, njegova najbolja filmska uloga) ima svoje razloge  takvog ponašanje, jer čovjek je onakav kakav se ispoljava, ali podsticaji i te kako čine svoje. On posle svega želi za sebe i mlađeg brata (Momčilo Otašević – Kenta), novi i drugačiji život jer su perspektive zamagljene, i život mu je ugrožen. Za Đurovića, čijoj kameri ne izmiču ni pojedinosti sve jasnije je da život nije ono što nam se nudi i da ga treba tražiti tamo gdje mislimo da on i ne može da postoji. Kao uostalom, u odnosu Kente i Sanje (Jelena Simić). Suočavamo se sa psihološkim krizama koje se ocrtavaju u pojedinim ličnostima. Sve je na neki način uznemireno, preokrenuto, zainteresovano s naopakim vrijednostima, pa i dovedeno u sumnju – da na kraju i mora doći do susreta i smrti između ratnih (zatvorskih) drugova i prijatelja. Pofesor Saša (Peđa Bjelac), mora Belom da završi pasoše.  Profa prihvata, ali se boji za кćerku koja je preživljela traumu u Sarajevu. Ipak se u ovom krimi-košmaru događa ljubav koja je fino iznijansirala film. To su jedne od najjednostavnijih, ali i najdramatičnijih i najdirljivih scena. Izdvajamo finalnu sekvenca kada Beli i Kenta bježe sa Sanjom kroz velike talase i po pjeskovitoj obali, to je scena koja podsjeća na scene iz ’fabrike snova’ – Holivuda, i naјvjerovatnije najbolja scena u ovom filmu. Reditelj je doživio nadahnuto pa je i svaki kadar u estetskom smislu  kompozicija za sebe. Tu naš junak  ne samo da otkriva sebe i logiku podzemlja nego i pokazuje kako su braćа, ma koliko bili nekad bliski, daleko jedan od drugog. Zato na kraju filma likvidirati nekadašnjeg partnera i svjedoka nije teško i dovoljno je samo povući oroz!? Šef , Majkl Medsen, omiljeni Tаrantinov glumac, negacija је pobjede i svega humanog što svijet traži od života! Kod njega nema griže savjesti – to je cinizam koji tuđu smrt vidi kao uslov sopstvene egzistencije. Ali, njegov doprinos ovom filmu je značajan u svakom smislu.  Bilo je dovoljo da se pojavi i kaže nekoliko replika u samo šest scena i pun pogodak reditelja!. Svi akteri su u isčekivanju,  nose svoju sudbinu, imaju vlastitu priču, gaje lične iluzije, ali nema rješenjа kojim će se izdići iznad sebe i svijeta ovakvog kakav je. Svaki šum ili sjenka pojačavaju napetost. Reditelj to znalački gradira. Naša junak, Beli, personifikuje stanje duha ili sve ono što se suprotstavlja čovjeku i što ga uništava ili ne dozvoljava da svoj život sagleda na drugačiji način. Moguće je оvај lik psihološki objašnjavati i na drugi način i u tom pogledu poznat je veliki broj raznih varijanti. Međutim, taj svijet je našeg junaka pretvorio u devijeantnog osobenjakа, na kraju vuče ga za sobom na put bez povratka. Sve ono što je činio nije ga izgradilo kao čovjeka. Đurović je bio svjestan toga i zato svoje ostvarenje ostavlja emocionalno otvorenim. Finalna  scena okončana je ubistvom Belog. Ali, šta će se desiti sa njegovim bratom Kentom, ili Sanjom, koja je gliserom otišla za Italiju, to je gotovo tužan, i otvoren kraj koji treba domaštati. Intimne drame stopljene su sa opštim prilikama. Reditelj je u tome vidio mogućnosti za film i našao ih na najbolje mogući način. Otud je As pik  po svom dejstvu  najzrelijih i najbolji Đurovićev film: građen je i od grubog materijala, raznih trivijalnosti i običnih stvari, svakodnevnih pojava i devijacija društva, ali kroz unutrašnje oslobađanje od tog ograničenja. Originalna, upečatljiva i duhovita epizodna uloga Stojana (Olivera Vuković), ’loši momci’ Dtagan Raćić, Danilo Čelebić, Slavko Klikovc; bili su na visini  zadataka u svojim zadatim ulogama.  Film rađen sa velikom strašću,  pronicljivošću duha, punim doživljajem i nevjerovatnom snagom koja je isijavala iz reditelja, naizgled sasvim obične i gotovo klišetirane prizore ispunjavala punim ljudskim sadržajem i konkretnim  značenjem. Čvrsto se drži svojih junaka i nastoji da ih doživimo onakve kakvi su. Ubistvo Belog i ne može da bude kraj iako su nemilosrdno razrušeni snovi i zato je teško biti po strani od ovakvog filma, jer ostavlja gorčinu za sobom. U tom pogledu, ovaj film je pogled iza kamere i prodor u svijet kriminalaca, koji reditelj nepogrešivo osvjetljava. Ovo je oštar i ciničan film koji se rve sa prokletom ali i slatkom „normalnom” ljubavnom nasladom: to je ustvari bila kratka epizoda sa psihološkinjom Мilicom Milšom, kao neka periferna dramaturška motivacija. Аkо bismo šta zamjerili tо је previše psovki, koje djeluju neukusno. U domenu ritma tokom sredine filma; zatim scena u kojoj se rakijom ’pričešćuju naši junaci – ratnici’ iz ruku karikaturalnog sveštenika, je opora, promašena i izaziva kisjeli osmjeh, a nikako smijeh, i dakle, nepotrebna ovom filmu. Ipak, Đurović se iskupio talentom, velikom željom i energijom. Sve ono što su drugi ponegdje nagovještavali (i tako ostali u sitnoj bižuteriji),ovdje je do te mjere uobličeno, originalno i lišeno svakog akademizma u odnosu na sadržaj i u formi koja predstavlja najviši domet u razvoju novog crnogorskog filma. As pik  je pravi filmski jezik velikog ekrana, i iskoristio je sve mogućnosti filmske kreacije. Ovaj film je umjetnost revolta koja čak i u najgrubljim prizorima govori visoko artikulisanim filmskim jezikom, kojeg smo željni u crnogorskoj kinematografiji poslednjih 15 godina, i u formi koja se nameće kao potpuno i pravo umjetnički zrelo i značajno regionalno filmsko djelo.

Produkcija: RTV Nikšić, 2009.

Uloge: Milan Dugo Krivokapić, Nevena Perović, Sava Nenezić, Anka Gardašević. 

POGLEDAJ FILM

Драма која заслужује књигу и позорницу

Драма Јелена Савојска најављује појаву једног младог писца, великог дара, са већ формираном литерарном, поетичком и интелек-туалном мишљу, посебно заинтересованог за параисторијску или историјску драму, успут полемишући са временом којим се бави, дајући му лични печат кроз артикулисани поглед на свет, пишући, у ствари, о нашем времену и о нама данас.

По свом хабитусу, комад Јелена Савојска, готово да је архетип романтичарског поимања драме и то у оном најизворнијем моделу о каквом говори и сам родоначелник романтизма Виктор Иго. Дакле, ради се о усковитланим страстима, сукобима унутар самих драматис персона, где се свом жестином сударају емоција и осећај дужности и части, и где ће, као у свакој доброј драми таквог типа, трагични исход уследити као неминовност.

Обрад Ненезић показује изузетан смисао за причу, а то је једини, или можда једини сегмент драме који се не може научити. Дакле, прича Јелене Савојске је течна, логична и незаустављива. Она је богата и разуђена и, што је најважније, потпуно препричљива. Будући читалац ове драме или њен гледалац у позоришту, моћи ће је сасвим препричати својим пријатељима. А такву причу творе драматис персоне са формираним разлозима свог драмског постојања, потпуно ослоњена на своја биографска, биолошка или социолошка утемељења. И радило се о Јелени или Луки, дакле главним лицима ове успеле драме, или пак о Иву Врани или неком другом ко ће тек неколико пута проговорити у драми, ти карактери су заокружени, специфични, мотивисани и упечатљиви, а самим тим памтљиви и, што је најважније, потпуно игриви. Поготову ако се томе дода изворни дијалекат којим лица говоре и који писац воли, познаје и вешто користи. Речју, ради се о драми која свакако заслужује да се нађе између корица које ће је учинити књигом и која свакако заслужује да буде упризорена на некој од наших сцена, што и јесте основни разлог писања драма и сврха њиховог постојања. А ко први постави неки комад Обрада Ненезића имаће за извесни период година право на самохвалу и ону у позоришним круговима драгоцену реченицу: Знате, ја сам га први играо.

 Синиша Ковачевић

Срећна драматизација несрећних предела

Ластва, село у катунској нахији, настањено људима који живе под сталним притиском турских освајача. Слика живота патријархалног црногорског друштва и људи којима је борба оружјем ништавна у односу на борбу да одрже дату реч.

“Оно што речем, желио бих да сви чују”- Овако се укратко може испричати чиме се бави Владимир Мијушковић у роману “Залога” и Обрад Ненезић у истоименој драматизацији Мијушковићевог дјела. “Слободни људи не разумију робове”- Сам одабир романа и идеја да га преточи у драму, указује да Ненезић посједује истанчан осјећај за драмско. Роман који има више нивоа и токова радње, у коме се просторно и временски лута, у Ненезићевој адаптацији постаје чврста драмска конструкција лишена свих сувишних ликова и непотребних рукаваца радње. “Оно што прогутам, прогутам”- Ненезић из романа узима управо оно што је најдраматичније, те тако ништа “не прогута”. У први план радње ставља побратимство харамбаше Спасоја и Турчина капетана Мушовића, око чега даље са лакоћом плете догађаје. Пред нама је дакле, драматизација окренута националном фолклору, али са правом дистанцом, којом се избегава претерана идеализација.

“И кад би хтио лијепо- не умије”- То наравно није истина, посебно када се обрати пажња на Ненезићев рад на ликовима из романа. Од типова он ствара карактере. Обликује их као пунокрвне људе, који више нису само део друштва коме припадају, већ су и личности за себе. Обећање које изговори тако извајан карактер добија ону тежину која је потребна. Оловну! Роман обилује богатим описима пејзажа, а Ненезић те пределе вешто тка у карактере. Несрећа предела у којима живе, постаје на тај начин њихова лична несрећа. Можда и највећа! “Јунаци смо да би смо били људи”- Два супростављена света- један који брани своју слободу и други који на њу кидише… А везује их нешто више од несреће предела. Веже их реч обећана! Два супротна света (али никако супростављена) Мијушковићев роман “Залога” и Ненезићева истоимена драматизација… А спаја их једна капа. Капа саткана од речи. Од оних речи због којих је боље умрети него их неодржати. Слава онима који то умеју! Дубоко сам уверена да су то људи попут Обрада Ненезића. Да они поседују речи… Речи које кости немају, а кости ломе!

Катарина Милутиновић

Inspirisan istinitom pričom, film govori o emigrantima iz bivše Jugoslavije (SFRJ) koji, u potrazi za golom egzistencijom, napuštaju zemlju zahvaćenu ratnim dešavanjima i dospijevaju u parisko podzemlje. Stvari se dodatno komplikuju kada se junaci upletu u krijumčarenje droge.

Nerazumijevanje generacija i mentaliteta protkano specifičnim etičkim parametrima koji karakterišu svaki lik ponaosob, ponajviše njihovim vjerskim i nacionalnim razlikama karakterističnim za balkansko podneblje, stvaraju komične situacije.

Godina: 2005.; Žanr: komedija, akcija; Reditelj: Božidar Bota Nikolić

Glumci: Petar Božović, Nikola Kojo, Isidora Minić, Svetozar Cvetković, Goran Šušljik, Vojo Krivokapić, Dobrilo Čvorović. 

POGLEDAJ FILM

„Nobelovci“ su futuristički tekst, duhovita drama koja odslikava kako mentalitet i mediokriteti mogu da uguše genijalca u našem društvu.

Koprodukcija: JU„Nikšićko pozorište“ i JU „Zahumlje“

Režija: Goran Bulajić

Igraju: Ana Vučković, Jovan Krivokapić, Emir Ćatović, Gordana Mićunović i Petar Novaković